5% voor defensie, 0% voor klimaat?

 Juli 2021. Veertig mensen laten het leven in Wallonië. Huizen storten in, tienduizenden mensen zitten zonder elektriciteit, kritische infrastructuur raakt beschadigd. De Vesdervallei lijkt wel een oorlogsgebied.  Geen wonder dat we spreken over een waterbom. Extreem weer zoals overvloedige regenval, krachtige stormen, aanhoudende hitte en langdurige droogte is veel waarschijnlijker geworden door klimaatverandering. We kunnen er ons maar beter tegen bewapenen, zowel om verdere klimaatontwrichting te voorkomen als om ons te beschermen tegen de gevolgen die we niet meer kunnen vermijden.

Deze week komen de lidstaten van de NAVO samen in Den Haag. Op het programma staat de intentie om de defensiebestedingen van elke lidstaat op te trekken naar maar liefst 5% van het BBP. Een aantal vooraanstaande economen namen in De Standaard de inefficiëntie van zo’n uniforme norm op de korrel, als ook de aanslag die het betekent op de toch al precaire Belgische begroting. In diezelfde krant noemde professor Europese politiek Hendrik Vos die 5% een knieval voor een ongemanierde bullebak. De bullebak in kwestie, Donald Trump, voegde er intussen pesterig aan toe dat de Verenigde Staten volgens hem zelf niet aan de norm moeten voldoen.

De gelatenheid waarmee de Belgische regering, en in het bijzonder de N-VA, meegaat in dit verhaal wekt verbazing. Premier De Wever beschouwt het als zijn persoonlijke missie om de budgettaire verrotting van dit land te stoppen. Hoe een forse verhoging van het defensiebudget in dat verhaal past is een serieus vraagteken. Bovendien kan het quasi alleen worden bereikt door meer middelen terug naar het federale niveau te trekken, toch niet meteen iets dat een Vlaams-Nationalist als muziek in de oren klinkt. Toch beschouwt De Wevers partijgenoot en minister van defensie Theo Francken die vijf procent ‘als het resultaat van een logisch denkproces om de strijdkrachten weer sterk te maken’. Het contrast met de weerzin om meer te investeren in klimaatmaatregelen is groot. Toenmalig Vlaams minister Zuhal Demir (ook N-VA) benadrukte in 2021 dat de Europese klimaatplannen ‘haalbaar en betaalbaar’ moesten zijn, een mantra die ze de jaren erop keer op keer herhaalde als ware het haar catchphrase in een politieke sitcom. 

Intussen noemen Ludo De Brabander (Vrede VZW), Bert Engelaar (ABVV) en Ann Vermorgen (ACV) de nieuwe NAVO-norm een potentiële ‘vernietiging van onze welvaartstaat’. De wereld heeft volgens hen vooral nood aan samenwerking om echte planetaire bedreigingen, waaronder klimaatverandering, af te wenden.  Een opiniestuk vanuit het linkse middenveld zal wellicht weinig indruk maken op onze centrumrechtse regering. Bovendien lijkt het erop dat we de 5% maar moeilijk zullen ontlopen. Misschien moeten we het geweer van schouder veranderen: met een beetje Realpolitik kunnen we er misschien in slagen om ook klimaatuitgaven in de NAVO-norm onder te brengen? Tenslotte kon NAVO-secretaris-generaal al op sluwe wijze bekomen dat 1.5% mag worden besteed aan ‘defensiegerelateerde’ uitgaven waaronder infrastructuurwerken, veiligheid en cybersecurity.

Ook klimaatverandering is defensiegerelateerd. De Nederlandse journalist van de Groene Amsterdammer Casper Thomas wees er in 2021 op dat zelfs de toenmalige Amerikaanse nationale veiligheidsraad klimaat als ‘grootste existentiële dreiging’ bestempelde, onder meer omdat klimaatverandering de kans op conflicten verhoogt. Onder de nieuwe machtshebbers in Washington is men hier ongetwijfeld op teruggekomen, maar dat neemt niet weg dat die dreiging wel degelijk reëel is. Zelfs onze eigen strijdmachten zijn doordrongen van dit idee. Defensie publiceerde in 2023 een klimaatstrategie waarin het stelt dat het leger moet evolueren om in de nieuwe klimaatomstandigheden haar opdrachten en taken, inclusief als ‘laatste schild der natie’, effectief te kunnen invullen. In datzelfde document wordt gesteld dat de NAVO klimaatverandering als een bepalende uitdaging van onze tijd ziet, met een grote impact op de geallieerde veiligheid. Het Belgische leger bood overigens directe steun aan de slachtoffers van de overstromingsramp in 2021.

Er is nog een andere link tussen klimaat en defensie. Meer middelen om de klimaattransitie te versnellen kunnen ons helpen om onze afhankelijkheid van Russisch gas nog verder te verminderen. Uit de verkoop van dat gas en andere fossiele brandstoffen wordt Vladimir Poetins oorlogskas gespijsd. Andere fossiele brandstoffen kopen we dan weer aan bij regimes die mensenrechten niet bepaald genegen zijn, waaronder Saudi-Arabië. Meer investeren in koolstofvrije energie verhoogt dus de strategische onafhankelijkheid van Europa, iets wat uiteindelijk ook onze veiligheid ten goede komt.

Als we 5% van het BBP willen besteden aan defensie, is het misschien ook niet slecht om eens stil te staan bij de impact van klimaatverandering op dat bruto binnenlands product. In 2020 becijferde de Vlaamse onderzoeksinstelling VITO dat de totale kosten van klimaatverandering zullen oplopen tot ongeveer 9,5 miljard euro per jaar. Klimaatverandering leidt dus tot aanzienlijk welvaartsverlies, het gevolg van stijgende temperaturen, hittestress, droogte, extreme neerslag, overstromingen en de stijging van de zeespiegel. De Europese commissie stelde vorig jaar dat de klimaatimpact het BBP van de Europese Unie met 7% kan doen afnemen tegen het einde van deze eeuw. Europese lidstaten hebben dan minder geld te besteden aan sociale zekerheid, onderwijs, gezondheidszorg, maar dus ook aan defensie. Het mag duidelijk zijn: klimaatverandering is een kwestie van landsverdediging.

De betere band die je niet kent (1): The Innocence Mission

In de blogreeks 'De betere band die je niet kent' probeer ik u te overtuigen van een band of artiest die maandelijks minder dan 500.000 luisteraars per maand kan verleiden op Spotify, maar absoluut uw aandacht verdient. Ik geef u 10 songs als degustatie. Uw smaak? Dan is er nog een 'Daaf's Ultimate' playlist of kan u zelf verder op ontdekking gaan. 

We gaan van start met The Innocence Mission, in de jaren '80 in Pennsylvania gevormd als een viertal in de stijl van 10,000 maniacs en The Sundays, maar in tegenstelling tot de genoemde bands nog steeds actief. Gaandeweg evolueerden ze richting een uitgepuurde folksound. Veruit de meeste songs zijn geschreven en gezongen door Karen Peris, die vakkundig wordt bijgestaan door haar echtgenoot Don op gitaar. Zo nu en dan mag oudgediende Matt Bitts bas komen meespelen. Peris heeft het unieke vermogen om met spaarzame lyrics heel trefzeker beelden en gevoelens op te roepen.

1. Mercy (1989)

Debuutalbum 'The Innocence Mission' werd geproduced door Larry Klein, in 1989 nog meneer Joni Mitchell. De productie klinkt misschien wat gedateerd, maar het lyrische en melodische meesterschap van Karen Peris komt al bovendrijven. In het lied vormt een vlieger een metafoor voor het leven en is de hemel veel dichterbij dan je zou denken. One day my kite will escape forever and I will jump to catch the trailing string. Wishes and wants will fall from my pocket, as I wave full of peace. 

2. Now in this hush (1991)

Tweede langspeler 'Umbrella' staat voorlopig niet op Spotify, maar is op YouTube wel te beluisteren. 'Now in this hush' kwam voort uit de confrontatie met een writer's block. Straf dat er uit een tijdelijke inspiratiedroogte zo'n mooie song is ontsproten, een anthem voor slapeloze nachten in het klankleurenpalet van Cocteau Twins. Where is color this hour? Where is music this hour? 

3. Bright as yellow (1995)

U had misschien nog nooit gehoord van The Innocence Mission, maar de astronauten van de Space Shuttle missie STS-124 in 2008 wel. Zij werden op dag 7 van hun missie immers gewekt met dit 'Bright as Yellow', de single van op het derde album 'Glow'. Dichter bij een hit is de band nooit gekomen. De plaat wordt gekenmerkt door een zuiverdere sound, alle productionele ballast van de eerste twee platen werd overboord gegooid. 

4. That Was Annother Country (1995)

Dit lied bevat alle ingrediënten die vele Innocence Mission tracks zo bekoorlijk maken: Karen zingt haar eenvoudige maar rake lyrics op angelieke wijze, manlief Don pakt uit met klaterende gitaararpeggio's.

5. Everything's Different Now (1995)

'Glow' is een ideale instapplaats om het werk van de band te leren kennen. Ook deze catchy song is één en al niet gematerialiseerd hitpotentieel. 

6. Lakes of Canada (1999)

Sufjan Stevens noemt The Innocence Mission ontroerend en diep. Ook eert hij Peris' spaarzaamheid aan woorden en zintuigelijke taal, waarbij alledaagse voorwerpen een enorme betekenis krijgen. 'Lakes of Canada' behoort tot zijn favorieten, een lied dat hij al enkele keren in zijn setlist opnam. Het album 'Birds of Neighborhood' is een stylistisch keerpunt voor de band, richting de serene folk die het grootste deel van hun output na 2000 kenmerkt. 

7. Today (2001)

'Small Planes' bevat 11 songs die de band opnam in de tweede helft van de jaren '90, maar het nooit eerder tot op een album geschopt hadden. Toch zijn het niet bepaald afleggertjes. Dit 'Today' doet een beetje denken aan het gloedvolle werk van The Clientele, nog zo'n schromelijk ondergewaardeerde band. 

8. The Happy Mondays (2010)

Tussen het kinderen krijgen en grootbrengen door blijft het echtpaar Peris het ene album na het andere uitbrengen. Van touren komt dan weer weinig in huis. De band heeft tot op vandaag nog nooit de oversteek van de Atlantische Oceaan gemaakt om in Europa te komen spelen. Het lijkt alsof muziek maken voor hen een huis-, tuin- en keukenactiviteit is. Happy in the daylight. Breathe out, breath the end of school time. Happy on the way home. The west side also feels, and they know, everything that I know. 

9. St. Francis and the Future

Toen Karen Peris op een zeker moment oog in oog stond met 'Fransciscus ontvangt de stigmata', een minitieus kleinnood van Jan Van Eyck dat in het Philadelphia Museum of Art hangt, werd ze getroffen door de ongelooflijke rijkdom aan details die in het werk te zien zijn. Het stadsgezicht in de achtergrond, bijna 600 jaar geleden vastgelegd, deed haar ironisch genoeg aan de toekomst denken. Een toekomst waarin ze er zelf niet meer is, maar haar kinderen op oude foto's details in de achtergrond afspeuren om het leven van hun ouders terug op te roepen. Oh make the future small, like the painting we saw of St. Francis. 

10. Midwinter Swimmers (2024)

De voorlopige laatste langspeler, in november uitgebracht, is alles wat een mens nodig heeft om de winter door te komen: zo verwarmend dat het bespaart op stookkosten. 

Meer van dat is hier te vinden in deze playlist: https://open.spotify.com/playlist/70dMl82nkek63O5Z0vaTEz?si=OPKykKyaQBqBoY_uUhefig

Klimaatadaptatie redt levens

 In zijn frustratie over het talmen van onze regeringen inzake de vermindering van broeikasgasemissies richt Nic Balthazar, een van de voorvechters van de Klimaatzaak, zijn pijlen op klimaatadaptatie (DS 26/01/23). Klimaatadaptie is collectieve zelfmoord, stelt hij onomwonden. Het zou ook in strijd zijn met het ‘goede huisvaderschap’. Daarbij legt hij de link naar de rechterlijke uitspraak in de Klimaatzaak. Die zaak ging nochtans uitsluitend over klimaatmitigatie, het verminderen van de broeikasgasuitstoot om verdere klimaatverstoring te vermijden.

De uitstoot in ons land moet volgens de uitspraak van de Klimaatzaak met 55% verminderen in 2030 ten opzichte van 1990, wat een serieus tandje bij is ten opzichte van de huidige trend, en ook meer is dan de 47% die Europa van ons land vraagt. De klimaatwetenschap is – zoals Balthazar aanhaalt – glashelder als het over de noodzaak van uitstootreductie gaat: tegen halverwege deze eeuw moeten we koolstofneutraal zijn willen we het klimaat stabiliseren op 2° opwarming ten opzichte van het pre-industriële klimaat. We moeten ons ook niet wegstoppen achter een relatief klein aandeel van ons land in de globale uitstoot om onze verantwoordelijkheid te ontlopen. Met onze rijkdom en innovatiekracht kunnen we zelf het goede voorbeeld geven. Yes, we can! Niets van dat alles moet echter in de weg staan dat we ook aan klimaatadaptatie moeten werken. De wereld schuurt al gevaarlijk dicht aan tegen de 1.5° C opwarming die het Parijsakkoord van 2015 tot streefdoel had gesteld. Aan de gevolgen van de klimaatverandering die we vandaag al kennen valt dan ook niet te ontkomen, maar dienen we ons dus zo goed mogelijk aan te passen. Al deze aanpassingsmaatregelen vallen onder de noemer van klimaatadaptatie.

In augustus 2003 werd West-Europa geteisterd door een hittegolf, die uiteindelijk in Frankrijk alleen al aan ruim 14000 mensen het leven koste. Sindsdien kenden we nog veel meer hittegolven, waarvan sommige heter en langer dan die van 2003. Toch vielen er bij die opeenvolgende hittegolven met name in Frankrijk veel minder doden. Met een nationaal hitteplan, opgesteld in 2004, verliep de aanpak van die hittegolven veel gestroomlijnder. Hier in eigen land kende de Vesdervallei in 2021 een desastreuze waterbom die aan 41 mensen het leven kostte,  een veelvoud ervan dakloos maakte, en de financiële schade in de miljarden deed oplopen. Willen we de desastreuze gevolgen van dergelijke klimaatrampen minimaliseren, zullen we dan ook moeten inzetten op adaptatie: ruimte geven aan water in valleien, natte natuurgebieden inzetten om water te absorberen, en waterveilig bouwen. Klimaatadaptatie is dus allerminst collectieve zelfmoord. In tegendeel: klimaatadaptatie redt levens.

Klimaatadaptatie is niet in strijd met klimaatmitigatie, maar is er complementair aan. Om de frequentie en ernst van klimaatrampen in de toekomst te vermijden, moet de broeikasgasuitstoot snel omlaag. Het is de verdienste van de Klimaatzaak dat ze de regeringen in ons land op hun verantwoordelijkheid inzake wijst. Tegelijkertijd mogen we niet uit het oog verliezen dat we ons zo goed mogelijk moeten voorbereiden en aanpassen aan de gevolgen van de klimaatverandering die we vandaag al kennen en zelfs bij de meest optimistische uitstootprognoses nog vaker en heviger zullen optreden. Overigens zijn er verschillende maatregelen die zowel in het licht van klimaatmitigatie als klimaatadaptatie nuttig zijn. Een goed geïsoleerd huis verbruikt niet enkel veel minder energie (klimaatmitigatie), maar is ook veel beter bestand tegen zomerse hitte (klimaatadaptatie). Natte natuur zorgt niet enkel voor waterberging die ons zowel tegen droogte als overstromingen beschermt (klimaatadaptatie), maar haalt ook koolstof uit de atmosfeer (klimaatmitigatie). De uitdaging van klimaatverandering is te groot om alle eieren in één mand te leggen.

Sufjan Stevens en de Geografie van het Persoonlijke

Ik kom binnen in mijn kamertje in het vakantiedomein Massembre in Heer-sur-Meuse. Roel, mijn bovenbuur in het stapelbed, ligt muziek te beluisteren. Niet met zijn koptelefoon, maar met een boxje. Hoewel hij me nog niet de indruk heeft gegeven ook maar iets van moeite te willen doen om zijn kamergenoten op deze monitorcursus van de Christelijke Mutaliteit te leren kennen, wil hij klaarblijkelijk toch deze muziek met ons delen. Wat ik hoor, hoorde ik nooit eerder: weemoedige lyrics op een herderlijke melodie, afgewisseld met repetitieve orkestrale stukken die me aan Steve Reich doen denken, een componist die ik nog niet zo lang geleden leerde kennen in de les muziekgeschiedenis van mevrouw Van Lysebettens. “Wie is dat?”, werp ik hem toe. “Sufjan Stevens” is het antwoord, een naam die niet meteen een belletje doet rinkelen. “Oh ja, doe de groeten aan Hannelore”, vervolg ik, waarop het gesprek prematuur ten einde komt. Dit zijn de nillies, waarin introverte tieners zoals ik gebruik maken van MSN Messenger om gesprekken aan te knopen met halve en hele onbekenden. Ergens in de MSN Space was me ten gehore gekomen dat deze Roel en die Hannelore een koppel vormden, hoewel ik die laatste slechts halvelings ken. Toch voel ik op dit moment voldoende zelfvertrouwen om deze terneergeslagen jongen met zijn halflange blonde haren te vragen de groeten te doen aan zijn vriendin. Later verneem ik dat ze toen net uit elkaar waren. Roel laaft zich hier aan de zoete weemoed van ‘The Predatory Wasp of the Palisades Is Out to Get Us!’ uit liefdesverdriet, en ik duw hem er nog verder in. Tot op heden voel ik me er nog schuldig over. Als je dit zou lezen: het spijt me, Roel. Maar ook: bedankt om me Sufjan Stevens te leren kennen.

Sufjan Stevens debuteerde in 2000 met het album ‘A Sun Came!, een curieuze smeltkroes van muzikale invloeden uit alle windstreken. Bijna alle instrumenten die op het album te horen zijn, zijn door Stevens zelf ingespeeld. Hoewel de plaat wat onevenwichtig overkomt, komt het genie van Stevens op sommige tracks onmiskenbaar bovendrijven. ‘Wordsworth’s Ridge (for Fran Fike)’ kent na een oriëntaals aandoende instrumentale eerste helft een plotse kentering halverwege. De blaasinstrumenten zijn uitgeblazen en we horen Stevens mijmeren over een roeibootje dat hij losmaakt van een boom. Snaren zorgen voor de spreekwoordelijke rimpelingen op de oppervlakte van het water. Dat trucje van de midscheepse ommezwaai zal hij in zijn latere werk een aantal keren met succes herhalen. ‘Happy Birthday’ klinkt alsof het is opgenomen met een cassetterecorder, een hoogstpersoonlijk geschenk dat meer gaat over hoe hij zich voelt bij de verjaardag van de betrokkene, dan over het overmaken van felicitaties. 

Tweede langspeler ‘Enjoy Your Rabbit’ is geen essentiële schakel in zijn oeuvre. Deze instrumentale en goeddeels elektronische almanak over de Chinese dierenriem klinkt voor mij te volgestouwd aan ideeën maar te arm aan melodie. Dan is ‘Michigan’, een terugkeer naar een de meer folky sounds van zijn debuut, me dierbaarder. Deze plaat zou de eerste worden in een reeks van 50 albums opgedragen aan een Amerikaanse staat, al zou hij dit ‘Fifty States Project’ na amper twee platen aborteren. ‘For the Widows in Paradise, For the Fatherless in Ypsilanti’ wordt kundig ondersteund door de banjo. Wanneer deze het zwijgen wordt opgelegd, begeleidt een aangehouden orgelakkoord ons naar ‘Say Yes! To M!ch!gan!’, een ode aan zijn thuisstaat. ‘Romulus’ is een ander hoogtepunt, waarin Stevens het heeft over de schaamte die hij voelt om zijn moeder, die haar gezin achterliet toen hij amper een jaar was. Het nummer combineert een aantal elementen die nog vaker in zijn songs zouden opduiken: schaamte, jeugdherinneringen en een persoonlijke geografie, waarin een plaats evenzeer een locatie is die kan vastgepind worden op de kaart, als een plek met specifieke gevoelswaarde, bijgedachten en bespiegelingen.

In ‘Seven Swans’ wordt een ander onderwerp dat Stevens nauw aan het hart ligt, religie, dieper geëxploreerd. Muzikaal is de plaat veel naakter dan zijn voorganger. Geen blaasinstrumenten hier, vooral gitaar en banjo maken de dienst uit. De titelsong refereert naar de Openbaring van Johannes en bouwt rustig op naar een spookachtige coda waarin Stevens waarschuwt voor een God die je achterna zit als je voor hem probeert te vluchten. Dan is ‘The Dress Looks Nice on You’ lieflijker. ‘Sister’ is voor de helft een aanzwellend gitaarmotief die gaandeweg een orgeltje en woordeloze zang in steun krijgt, voor de helft een poëtische knipoog naar een van zijn drie zussen.   

Intussen zijn we bij ‘Illinois’ aanbeland. Sufjan Stevens is ‘on top of his game’ in dit lofdicht aan de Prairie State. Niet alleen brengt hij hier eerder geëxploreerde muzikale genres samen - van minimalistisch klassiek, folk van zowel het naakte als het barokke type, tot rock - ook tekstueel is dit een bravourestuk waaraan heel wat studiewerk over de geschiedenis en de geografie van Illinois voorafgegaan is. Terwijl de prélude “Concerning the UFO Sighting near Highland, Illinois” nog ingetogen is, schiet onze reis pas echt uit de startblokken met “Come On! Feel the Illinoise! Part I: The World’s Columbian Exposition – Part II: Carl Sandburg Visits Me in a Dream)”. Je merkt dat de songtitels net zo bovenmatig zijn als de muziek. In de overgang tussen Part I en Part II zit een muzikale brug die even uitbundig als briljant is. Niets dat doet vermoeden dat de sfeer helemaal zal omslaan in het daaropvolgende ‘John Wacy Gacy, Jr’, over de gelijknamige seriemoordenaar. De koppeling van de gruwelijke tekst en de tedere melodie doet de haren oprichten, een onwaarschijnlijke en onvergetelijke juxtapositie van woord en klank. Daarna is het even naar adem happen. Als door een gigantische magneet wordt de luisteraar naar ‘Chicago’ toegetrokken, in lijn met de aantrekkingskracht die zo’n metropool uitoefent op jongelui die willen breken met hun rurale herkomst, met inbegrip van Stevens zelf. Alle begrip als je zo ver in het album al helemaal bent murw geslagen, maar het eindstation van deze emotionele rollercoaster is nog niet in zicht. Wat te denken van ‘Casimir Pulaski Day’? De song kan zo dienst doen als een script voor een hartbrekende film, je ziet de beelden zo passeren terwijl je ogen volschieten. Een meisje wordt getroffen door botkanker, vindt intimiteit bij de verteller, maar noch die prille liefde, noch een hogere macht kan de dood van het meisje tegenhouden. Een heel verhaal passeert in een lied die voor het rest ontdaan is van al te veel opsmuk. Diep in de tweede helft van het album komt dan dat lied dat ik als eerste leerde kennen, dat lied waarin Sufjan ons meeneemt naar een oeverloos romantische zwemsessie met een verloren vriend en jeugdliefde. Een lied waarin de staat waar hij zich bevindt één wordt met de staat van zijn gemoed: “I can’t explain the state that I’m in/The state of my heart, he was my best friend”.  We zijn in de laatste rechte lijn van de plaat belandt. In een minimalistische slot (voor de volledigheid: ‘Out of Egypt, into the Great Laugh of Mankind, and I Shake the Dirt from My Sandals as I Run’) haalt hij onze voeten van de grond, recht de ruimte in.

Illinois werd de soundtrack van mijn zomer van 2006, een jaar na de plaat werd uitgebracht. Het begin ook van het hopen op een snel vervolg: een nieuwe staat in de reeks. Om het wachten aangenamer te maken werden we bediend met ‘The Avalanche’ (restjes van de Illinois sessies maar zeker geen afdankertjes), Sufjans eerste collectie kerstliedjes ‘Songs for Christmas’, en de orkestrale suite ‘the BQE’. Tegen dat de EP ‘All Delighted People’ uitkwam in 2010 was het Fifty States Project dood en begraven. Intussen heeft Stevens toegegeven dat hij nooit zinnens was dat project daadwerkelijk te voltooien. Die voornoemde EP is trouwens van uitstekende kwaliteit, hoewel een onderschat element in mans catalogus. ‘From The Mouth Of Gabriel’ springt eruit in al zijn exuberantie, compleet met koortje en rijke instrumentatie. Wat een droom moet het zijn om die song live te zien. Een concert van Stevens bijwonen is overigens een genoegen dat me nog niet te beurt is gevallen. Later dat jaar volgde de EP ‘The Age of Adz’, een plaat die ik toen talloze malen opnieuw heb opgelegd. Niet omdat ze me zo beviel, maar om doorheen alle overdaad aan electronica te zoeken naar die Sufjan Stevens waarvan ik hou. Een vermoeiende oefening die ik uiteindelijk opgaf. Enkel opener ‘Futile Devices’ beluister ik nog nu en dan.

Het was tot 2015 wachten op een nieuw meesterwerk van Stevens. Terug in het folkidioom na een elektronische periode, maar een hele eind verwijderd van de uitbundigheid van Illinois. ‘Carrie and Lowell’ is een ingetogen elegie voor Stevens’ moeder, doorspekt met mythologische metaforen en intieme herinneringen. ‘Death With Dignity’ komt meteen hard binnen. Het is onduidelijk welke wonde hier het meest  verzorging vereist: de verse wonde van het overlijden zijn moeder, of de oude wonde van haar jarenlange afwezigheid in Sufjans leven. De instrumentatie is met enkel gitaar en piano spaarzaam, een lijn die wordt doorgetrokken in de rest van het album. Ook in ‘Should Have Known Better’ loopt de bitterheid en spijt over de verstoorde relatie met moeder in de weg van de rouw. Halverwege komt er dan weer zo’n signatuurkentering, misschien wel de mooiste van allemaal omdat de muzikale ommezwaai een pad naar vertroosting oplicht. Aan het verleden kan niets worden veranderd, troost moet je in het heden vinden. In vele opzichten is ‘Carrie and Lowell’ het derde album in de vijftigstatenreeks, met heel veel verwijzingen naar het Oregon waar zijn moeder Carrie en stiefvader Lowell woonden. In ‘All of Me Wants All Of You’ beklimt hij Spencer’s Butte, in de hoop dat het landschap hem een andere blik zou geven op een allesverterende relatie met een geliefde. In ‘Eugene’ haalt hij herinneringen op aan de zomers in Oregon bij mama en stiefpa, met wie hij een betere band had en heeft. In ‘Fourth of July’ staat hij plots aan Carries sterfbed, waar zich een dialoog ontvouwt tussen moeder en zoon. “Did you get enough love, my little dove? Why do you cry?” Dat je dit moet horen van je vervreemde moeder op de dag dat ze vertrekt, deze keer voor altijd… Om het voor ons allen draaglijker te maken volgt snel vertroosting met ‘The Only Thing’. In alle ernst, kan iemand onberoerd blijven onder de emotionele slagkracht van dit album? Ik ben geen letterkundige, maar zijn lyrics kunnen gerust op zichzelf staan als gedicht. Misschien moet er eens een literatuurwetenschapper een cursus ‘Engelse literatuur door de lens van Sufjan Stevens’ doceren? Met Taylor Swift is er alleszins een mooi precedent.  

Op het in 2020 uitgebrachte ‘The Ascension’ gaat Sufjan Stevens terug de elektronische tour op, maar het is minder diep graven naar melodieuze parels dan op ‘Age of Adz’, met in het bijzonder single ‘Video Games’ en het titelnummer als aanraders. Stevens is momenteel herstellende van het Guillain-Barré syndroom, een auto-immuunziekte die hem tijdelijk heeft verlamd, maar waarvan hij volledig kan herstellen. De link met het verhaal van Jezus die de verlamde geneest zal hem niet ontgaan zijn. We naderen ook de release van Javelin, gepland voor 8 oktober. De vooruitgeschoven singles doen alvast het beste vermoeden. ‘Will Anybody Ever Love Me?’, vraagt hij zich af op de tweede single. Ik denk niet dat hij daaraan moet twijfelen.

Playlist: https://open.spotify.com/playlist/77hgHXXilytkMxJpAJBiAZ?si=abf2fc19d4164ab6 

Daafs Selectie 2021

Als opwarmer eerst tien songs, gevolgd door twintig albumaanbevelingen. De Spotifyplaylist vind je hier.

De songs

Sharon Van Etten & Angel Olsen - Like I Used To. Van Etten heeft al een mooie Countrysnik, maar het moment dat Olsen inzet maakt mijn hart al helemaal een sprongetje. Mooie blend die naar meer smaakt!

Courtney Barnett - I'll Be Your Mirror. De flegmatieke Australische doet de Velvets eer aan met een lijzige versie van I'll Be Your Mirror, verschenen op een indie-all star Banaan-coveralbum.

Julien Baker - Relative Fiction. Highlight van Little Oblivions, Bakers derde album. Een meer aangeklede sound dan eerder werk, maar met even introspectieve lyrics.

Perfume Genius - Describe (A.G. Cook Remix). Mike Hadreas liet zijn fenomenale album 'Set My Heart on Fire Immediately' in een elektronisch sausje dippen. A. G. Cook tekent voor een prima versneden remix van Describe, opbouwend richting euforische climax.

Big Thief - Little Things. Adrianne Lenker en de haren serveren ons een flinke portie oxytocine, in een song die zorgeloos voortjakkert zonder naar een refrein op zoek te gaan.

Water From Your Eyes - "Quotations". Dat herhaling niet gelijk staat aan verveling, weten we al sinds de werken van Reich, Riley, Glass en co in de jaren zestig van vorige eeuw. Dit duo uit Brooklyn weet er ook raad mee.

Mitski - The Only Heartbreaker. Dit nummer loopt vooruit op een albumrelease in 2022 (iets voor de lijst van volgend jaar, waarschijnlijk). Mitski's handelswaar is nog steeds melodieus verpakte pathos.

Julia Shapiro - Pure Bliss. Ken je het: de moed is je in de schoenen gezonken, en je staat dan moedeloos naar die schoenen te staren? Een onderdompeling in shoegaze doet de moed soms terug bovendrijven.

Big Red Machine ft. Taylor Swift - Renegade. Vorig jaar nam ze twee albums op in de blokhut van Aaron Dessner, en nu mag Swift een liedje zingen met de band van Dessner en Justin Vernon. Dat er met die laatste een vocale klik is, weten we ook al een jaar.

Radiohead - Fog (Again Again version). Ruim 20 jaar oud, maar pas dit jaar uitgegeven met de heruitgave van Kid A en Amnesiac als een duopakket. Een kristalheldere versie van een mistig origineel dat als b-kant van Knives Out verscheen.

De albums

Katy Kirby - Cool Dry Place. Ze leerde zingen in een strenge evangelische gemeenschap in Texas, maar haar muziek is nu voor eigen rekening. Zeer geslaagd debuut!

The Weather Station - Ignorance. De Canadese band smijt zich op het thema klimaatverandering. Tamara Lindeman heeft een geweldige stem, en dan heb ik het niet enkel over het geluid dat haar stembanden produceren, maar over wat ze te vertellen heeft.

Yasmin Williams - Urban Driftwood. Componiste en gitaarvirtuoso Williams blikte haar tweede plaat in tijdens de 2020 lockdown. Het resultaat raakt de juiste snaar: een warm dekentje van wholesomeness, een rustpunt in onzekere tijden.

Floating Points, Pharoah Sanders & London Symphony Orchestra - Promises. Onverwachte en onwijs gave Triple Entente tussen een knoppendraaier, een jazzlegende en een symfonisch orkest.

Arooj Aftab - Vulture Prince. Aftab neemt ons mee op een contemplatieve reis naar Pakistan, haar geboorteland, en laat ons deelgenoot worden van haar verdriet om de dood van haar broer.

Wolf Alice - Blue Weekend. Met hun derde langspeler is de Londense band 'at the top of their game'. Wat mij betreft mogen ze daar nog even blijven!

Faye Webster - I know I'm funny haha. Webster is zo'n artieste met zo'n 'je ne sais quoi' aura, alsof haar muziek iets is dat gewoon vanzelf komt. Schijnbaar nonchalante Indie afgekruid met snufjes R&B, Americana en Country.

Chvrches - Screen Violence. Na hun fantastische debuut The Bones of What You Believe kwamen er twee platen met dezelfde formule, maar iets minder catchy songs. Album vier knoopt wat dat betreft weer aan bij de eerste worp.

Turnstile - Glow On. Een album waar ik ook als dertienjarige veel plezier aan had beleefd: een shot springerige, maar afdoende melodieuze Hardcore.

Laura Mvula - Pink Noise. Mvula's werk evolueerde van orkestrale soul naar een zeer nostalgische, synth-gedreven sound. Een gesmaakte 80s-trip!

Deafheaven - Infinite Granite. Bij dit vijftal moet je je normaliter voorbereiden op een snelle overgang van kalm water naar storm en omgekeerd, maar dit album bevindt zich grotendeels in rustig vaarwater. We horen George Clarke zelfs zingen!

Snail Mail - Valentine. Hartzeer is nog steeds de brandstof van Lindsey Jordan. Met deze tweede collectie solide songs eist ze prominent haar plaats op aan het Indiefirmanent.

Indigo De Souza - Any Shape You Take. Een rekbaar stemtimbre, steengoede songs en rechtoe rechtaan lyrics: een heel fijne 2021 ontdekking!

Dry Cleaning - New Long Leg. De karakteristieke postpunk sound - gitaar, drum en bas ontbonden in factoren - is hier sterk aanwezig. Uniek zijn de droogkomische spoken words van frontvrouw Florence Shaw.

Sufjan Stevens & Angelo De Augustine - A Beginner's Mind. Chaletalbums zijn in dezer dagen. Stevens & De Augustine maakten er eentje waarbij elke song geïnspireerd is door een film die ze samen bekeken in de blokhut. Hun stemmen smelten heerlijk samen.

Japanese Breakfast - Jubilee. De Koreaans-Amerikaanse Michelle Zauner levert haar beste werk tot nog toe af: tien prima geproducete en aanstekelijke songs die zich voor langere tijd in het hoofd weten te nestelen.

Brandi Carlile - In These Silent Days. Een album voor eindeloze highways die het Amerikaanse continent doorkruisen.

The War On Drugs - I Don't Live Here Anymore. Ultieme dadrocker Adam Granduciel is nu zelf een dad geworden. De onderbroken nachten hebben zijn liedsmedertalent gelukkig niet aangetast.

Sylvie Kreusch - Montbray. Zinderend solodebuut geïnspireerd door haar breuk met Maarten Devoldere. Kreusch is klaar om de wereld te veroveren.

Meskerem Mees - Julius. Mees barst van het talent. Haar debuut past volledig binnen het akoestische folkidioom, maar je voelt zo aan dat ze nog vele muzikale horizonten zal verkennen.

Leven na de dood

Een jaar geleden verhuisde ik naar Oostakker, niet zo ver van de plek waar Maria mirakels verricht voor wie dat wenst te geloven. Op een vroege zomerdag in juni sprong ik op de fiets om het andere Oostakker te verkennen, het dorp waar ‘biermarsjan’ Geers een indrukwekkende gamma gerstenat aanbiedt. Dat is op zich al de moeite waard om de R4 over te steken, maar met de begraafplaats ontdekte ik een ander interessant plekje. 

Nu moet ik u wel vertellen dat funerair toerisme er bij mij met de paplepel is ingegeven. “Het is hier gezellig”, zou ik als driejarige hebben gezegd in de buurt van het graf van mijn opa. Op citytrip in Parijs gingen we met het gezin op zoek naar de grafmonumenten van beroemde componisten en schilders, en dat niet alleen in Père-Lachaise, maar ook in de kerkhoven van Montparnasse en Montmartre. Dat ik die dag mijn tweewieler aan de ingang van het kerkhof van Oostakker parkeerde was dus niet zonder precedent, ook al ken ik niemand die daar zijn laatste rustplaats heeft gevonden. Tot mijn grote verbazing was er opvallend veel leven op het kerkhof. Tussen de graven zag ik geen gemillimeterd en monotoon gazon, maar hoger gras dat het gezelschap heeft gekregen van onder andere witte klaver, paardenbloem, zachte ooievaarsbek en madeliefjes. Langs de gangpaden trof ik een uitbundig palet van eenjarige bloemen aan, waaronder klaprozen, margrieten en korenbloemen. Wat voor mensen een plek van treurnis is, is voor talrijke bestuivers een spectaculair buffet. Zelfs in de donkere dagen valt er heel wat te beleven. De natuur is niet dood in de winter, ze verstopt zich gewoon een beetje. De bloemen van de zomer zijn dan zaden die als wintervoer voor de vogels dienen. 

Niet lang na mijn bezoek zag ik op de buurtpagina van Oostakker op Facebook een post van een Oostakkerse die net als ik enthousiast was over onze levendige begraafplaats. Tot mijn verbazing bleek uit de reacties dat heel wat buurtbewoners een andere mening zijn toegedaan. ‘Geen respect voor de overledenen’, las ik. ‘Plaatsvervangende schaamte tegenover de dierbaren’, poneerde iemand anders. Wie ben ik om mensen te veroordelen die het graf van een dierbare het liefst omringd zien door afgemeten gras? Het enige dat ik kan zeggen is dat het vele gefladder en gezoem me troost biedt. Er is leven na de dood van mijn geliefden. Er is ook leven na mijn dood. Uiteindelijk zijn we ook maar een zak vol water, koolstof, nutriënten en mineralen. Tot voor kort konden we enkel kiezen tussen een vertraagd ontbinden tot deze componenten in een gelakte kist, of een versnelde oxidatie bij hogere temperaturen. De Stad Gent heeft ons nu, met de nieuwe natuurbegraafplaats aan de andere kant van de stad in Drongen, een nieuwe optie gegeven. Daarmee is sterven in plaats van het aardse verlaten, tot het aardse toetreden geworden. Het overwegen waard voor de ecobewuste Gentenaar. Ik hoop hier natuurlijk nog lang rond te lopen om mij te verwonderen over het leven in al haar facetten, op het kerkhof van Oostakker, maar vooral ook daarbuiten. 

©Tini Cleemput (https://www.facebook.com/groups/oostakker/permalink/10159539194885168/)

Daafs Selectie 2020

Welke muziek kwam dit jaar op mijn radar, en bleef nadien plakken? Een afgeslankte versie van Daafs Selectie dit jaar: maximum 280 tekens per song of album. Eerst 10 songs, dan 20 albums. Klik hier voor de Spotify-playlist.

De Songs

The 1975 - If You're Too Shy (Let Me Know). Het album 'Notes on a conditional form' bevat zowel kaf als koren. Deze 80s-vibe song (inclusief vette saxsolo!) behoort tot de tweede categorie.

Johanna Warren - Twisted. Warren doet iets geweldig met haar stem in dit lied, iets wat je niet vaak hoort in indiefolk.

The Japanese House - Dionne. Amber Bain is een artieste waar ik maar niet genoeg van krijg. Dat mag je letterlijk nemen: ik zet ze vaak op repeat. "And how your past becomes your present if it's always on your mind". Hopelijk een tweede LP volgend jaar!

Sufjan Stevens - Video Game. Ik heb het meer voor de folksy Sufjan (Seven Swans, Carrie & Lowell) dan voor de elektronische Sufjan (The Age of Adz, The Ascension), maar deze 'Video Game' mag er zeker wezen.

Slow Pulp - At It Again. Beetje punk, beetje emo, de juiste attitude en bovenal een goede melodie. Ze houden er bovendien een hobby op na die ik ook weleens beoefen in de zomermaanden: duinjumpen!

Gorrilaz - Aries. Damon Albarn is zijn neus voor goede samenwerkingen niet kwijtgespeeld in 2020. Peter Hook (Joy Division, New Order) doet wat we van hem gewoon zijn: de hogere regionen van zijn basgitaar opzoeken.

Meetsysteem ft. Gotu Jim - Dimensies. Ricky Cherim brengt fluisterende nederpop met een hart dat pulseert als ware de jaren tachtig nog niet voorbij.

The Radio Dept - The Absence of Birds. Deze Zweedse dreampoppers gaan al even mee, en ik wens ze nog vele jaren! In dit liedje horen we twinkelende gitaararpeggio's die doen denken aan de onvolprezen Britse band The Clientele.

Kelly Lee Owens ft. John Cale - Corner Of My Sky. Een fijne entente tussen Kelly Lee Owens en haar gouwgenoot John Cale: synthesizers die boven de track hangen als regenwolken boven Snowdon en Cale die zijn beste Welsh bovenhaalt. Dechrau yn y gogledd!

Bill Callahan - Let's Move To The Country. In 2019 pakte Callahan uit met een van de beste albums van het jaar (Shepherd in a Sheepskin Vest), en dit jaar kregen we met Gold Record een mooie toegift. Dit lied kenden we al van zijn Smogplaat Knock Knock.

De Albums

Soccer Mommy - Color Theory. Toen ze 'Clean' uitbracht in 2018 werd ze door sommige recensenten de indie-Taylor Swift genoemd. Wat nu Swift zelf indie is geworden? 'Color Theory' is zwaarmoediger dan de voorganger, met lyrics die overlopen van zelftwijfel.

Eefje de Visser - Bitterzoet. De Nederlandse, die tegenwoordig resideert aan de samenvloeiing van Leie en Schelde, zorgde in januari voor een eerste muzikale hoogtepunt, nog voor de Covid-ellende losbarstte. Zwoele fluisterpop voor het schemerdonker.

Christine and the Queens - La Vita Nuova. De nieuwe EP van Christine and the Queens is niet enkel uiterst genietbaar als je je beperkt tot de audio, de bijhorende kortfilm is ook een prachtig audiovisueel spektakel met choreografische hoogstandjes.

Caribou - Suddenly. Te midden van de lentelockdown, met het gespartel tussen werk en kindjes in ons eigen kot, was de laatste release van Caribou een aangename afleiding, die me op onbewaakte momenten zelfs tot enkele danspasjes verleidde.

Bob Dylan - Rough and Rowdy Ways. Dat Dylan er dit jaar toekwam om voor het eerst in acht jaar nieuw materiaal uit te brengen, is al een troost op zich. Hij zingt op briljante wijze over zijn eigen vergankelijkheid en de recente Amerikaanse geschiedenis.

Laura Marling - Song For Our Daughter. De release was gepland in augustus, maar Marling was zo lief om haar zevende studioalbum al op 10 april uit te brengen. Zeer attent van haar, we konden het goed gebruiken!

Empress Of - I'm Your Empress Of. Er is iets in Loreley Rodriguez' stem dat het keer op keer doet voor mij. Dat je met haar derde plaat een feestje kan bouwen, is mooi meegenomen.

Rina Sawayama - SAWAYAMA. Dit debuut van de Japans-Britse singer-songwriter is misschien wel de popplaat van het jaar, waarin ze vlotjes wisselt tussen nu metal (blijkbaar leeft dat genre nog), hiphop, R&B en electropop. Avontuurlijk!

Perfume Genius - Set My Heart on Fire Immediately. Ook Mike Hadreas is vele genres meester. Zijn eerder werk is eveneens uitstekend, maar deze vijfde LP is wellicht zijn beste. Als vanouds lopen liefde, verlangen en seks als een rode draad door de tracks.

Fiona Apple - Fetch The Bolt Cutters. Vlak na Pasen kwam de verrijzenis van Fiona Apple. Ze zwaait haar demonen uit met een doorleefd album, waarin alledaagse objecten percussie-instrumenten blijken en ook haar hond een nootje mee mag blaffen.

Phoebe Bridgers - Punisher. De Californische zag zich door Corona verhinderd om met 'Punisher' op tour te vertrekken (ik had gegarandeerd kaartjes gekocht), maar trakteerde ons op een resem live performances op YouTube. Die plaat is overigens prachtig!

Waxahatchee - Saint Cloud. Katie Crutchfield maakte een geslaagde genrewissel van alternatieve rock naar Americana en Country. Haar stem is even grungy, haar melodieën net zo sterk, en het nieuwe genre zit haar als gegoten.

Haim - The Steps. De zusjes Haim laten de zon uit de boxen knallen, met hun beste werk tot nog toe. Popgoud uit de Golden State.

Taylor Swift - folklore. 2020 is het jaar waarin het OK werd om je appreciatie voor Swift uit te drukken. Deze muzieksnob volgt Taylor al onironisch sinds 1989 (het album, niet het jaar). Ze is een van de talentrijkste songwriters van haar generatie, toch?

Lomelda - Hannah. Er is iets ontzettend intiem aan dit album van Lomelda (nom de plum van Hannah Read), alsof je mag meelezen in haar dagboek. Wat je in dat dagboek aantreft is droevig, maar ook zeer mooi.

Fenne Lily - BREACH. Een nieuwe Engelse folkfee is opgestaan. In haar tweede album schrijft ze het hartzeer van zich af, maar niet zonder welgemikt na te trappen naar haar ex: "I used to hate my body, but now I just hate you".

Fleet Foxes - Shore. Net voor een tweede coronagolf zich aandiende, kwam er ook nieuw werk van Fleet Foxes aan de oever. Zoals dat gaat met de muziek van Robin Pecknold neemt ook deze plaat je mee naar weidse landschappen.

Adrianne Lenker - songs. Lenker heeft een abonnement op dit eindejaarslijstje. Of het nu met haar band Big Thief is, of solo: elk jaar levert ze minstens één (hoogkwalitatieve) plaat af.

Spinvis - 7.6.9.6. Erik de Jong kent zijn métier als geen ander: poëtische, enigmatische teksten op caleidoscopische wijze op muziek gezet. Koesterwerk.

Taylor Swift - evermore. Wow, 2020 was echt wel een goed jaar... ... voor Taylor Swift fans. Als je 't mij vraagt mag Tay Tay ook na de pandemie nog in haar blokhut bivakkeren!