“What’s in a name? That which we call a rose, by any other name would smell as sweet” (William Shakespeare)
Iebe. Een vrije klinker, een bilabiaal plosief, een stomme e. In een lijst met tientallen andere namen van medestudenten, zo zag ik het voor het eerst. Zonder betekenis nog. Zoals het woord ‘productiebeslissingsfactor’ voor een kind klinkt, of “zit!” voor een ongetrainde puppy. Een reeks klanken of letters, die zijn concrete invulling nog moet krijgen. In het geval van een naam zijn de betekenismogelijkheden al wat afgelijnd, maar het kan toch nog vele kanten uit. Iebe verhulde nog vele geheimen. Het kon nog om een jongen gaan. Of om een klein meisje met vette haren en een Kempense tongval, alhoewel ik er mijn geld niet op zou verwed hebben. De naam had al een zekere belofte in zich. De belofte van iets feeëriek, de belofte dat het om een bijzonder iemand gaat. De naam van de boreling drukt vaak een wens van de ouders uit. Toen heiligennamen in de mode waren, hoopten de mama en de papa dat de kleine net zo deugdzaam en godvruchtig zou worden als de heilige naar wie hij of zij genoemd werd. In september 1939 werden in Duitsland opvallend veel Sieghildes geboren, in de hoop dat het vaderland de tegenstanders met een snelle zege zou verpletteren. Tegenwoordig zijn er explicietere voorbeelden te vinden, zoals ‘Beauty’of ‘Pax’, al gaat het om uitzonderingen. Meestal heeft de esthetische factor de bovenhand ten opzichte van de verborgen wens die al dan niet in de voornaam schuilt. Vermoedelijk valt ook de keuze voor Iebe binnen deze tendens. Desondanks schuilen er talrijke betekenissen in de naam. Het is in die optiek dat ik een kleine etymologische studie heb ondernomen naar de wortels van de naam Iebe.
Iebe op google. 249000 hits. De tweede site in de lijst lijkt te zijn wat ik zoek: “Afkomst en betekenis van de voornaam Iebe”. Het heeft echter letterlijk niet veel te betekenen: naast ‘Oorsprong en betekenis’ siert een zwevend streepje. Een andere site weet meer. Dat Iebe een Friese naam is, bijvoorbeeld, die doorgaans voor jongens wordt gebruikt. Of dat het een afkorting of variant betreft van Ibelina, Ibichje, Iebeltje, IJbella of Ypke. De volgende webstek oppert een link met Ebe, dat voor ‘everzwijn’ staat. Wilde suggestie. Zou er een verband bestaan met Thisbe, de Babylonische schone? Ik heb het ooit aangedurfd haar zo te noemen. Ze vroeg zich vervolgens af wie dan haar Pyramus zou zijn. Ik heb daartoe geen ambitie. Ik woon niet naast haar, zoals de twee geliefden in het verhaal. En de mythe kent een heel tragische afloop. Vondel heeft het in zijn Herscheppinge over ‘Tisbe, een eer in het oost’. Ze komt uit het verre Westen. Zoveel overeenkomsten met Thisbe heeft ze dus niet, behoudens het feit dat ze ook mooi is.
Gaandeweg heeft het begrip Iebe aan betekenis en aan belang te gewonnen. Het begon met het horen van haar naam, en de realisatie dat zij die naam draagt. Iebe werd dat bekoorlijke meisje met het milde stemgeluid. Dat meisje met het ingetoomde accent dat haar herkomst keer op keer verraadt. Het meisje waar ik verliefd op werd. Zo verliefd dat ik het niet kon laten haar naam op te speuren in de puntenlijst van het practicum Analytische Chemie. Daar maakten ze tot mijn grote ontsteltenis gewag van een zekere Febe. De jongedame in kwestie was wel nog dezelfde gebleven. Nog steeds met de glimlach waarmee ze in staat is je in enkele seconden als in cadeaupapier in te pakken. En voor de gelegenheid met een overlangs gescheurde laboratoriummantel.
Iebe blijkt een onuitputtelijke inspiratiebron in de nomenclatuur van planten en dieren te zijn. Om te beginnen is er de Ibis, een vogel die graag met de poten in het water waadt en die een nogal vreemd gevormde snavel heeft. Het beest genoot een heilig status in het oude Egypte, en werd afgebeeld als hiëroglief. De Ibis onder de Ibissen is de Ibis ibis, in het Nederlands ook wel gekend als de Afrikaanse nimmerzat. Schuilt hier de heimelijke wens van de ouders? De wens op een kind dat nimmerzat, en dus nooit dronken is? Een beetje vergezocht misschien. Een kind naar een boom noemen, het behoort ook tot de mogelijkheden. In Iebe’s geval dan naar de Iep. Bloeit voor ze blaadjes draagt, groeit graag op steile hellingen en heeft bijwijlen last van de Iepziekte, veroorzaakt door een schimmel die overgedragen wordt door de iepenspintkever. Over spintkevers gesproken: er is er één die Ips heet in het Latijn, met name de letterzetter. Deze houdt zich fulltime bezig met het irriteren van bomen, door het bastweefsel aan te tasten. Een geliefd slachtoffer is Abies, de spar. Interessant om te vermelden: het betreft een polygame soort. Waarom zoveel Iebe in de taxonomie? Wat drijft die biologen? Zou het kunnen dat Iebe van het Oudgriekse bios (βιος) afstamt, dat ‘leven’ betekent? In dat geval lijkt de link duidelijk: Iebe staat voor het leven zelf! De biologie had dan evengoed ibiologie kunnen heten. Deze hypothese wordt bevestigd door een aantal voorbeelden uit de biochemie (of moet ik ibiochemie zeggen?). Het is met name zo dat ook wetenschappers die een meer reductionistische kijk op het leven hebben, in het geniep Iebevarianten in hun begrippen verwerken. Voorbeelden legio: van IEP (Iso-Elektrisch Punt) over Ubiquinone naar Ubiquitine.
Een naam kan, zoals ook een baksteen dat kan, plomp naar beneden vallen. Toen ik Iebe niet langer kon vasthouden, heb ik haar moeten lossen. Niet per ongeluk, maar weloverwogen. Het voorval vond plaats op de Korenmarkt, op een najaarsavond. De temperatuur was net inschikkelijk genoeg om onze consumptie buiten op een terrasje te nuttigen. Een select kransje kameraden was present op het gebeuren. De bekentenis kwam niet onaangekondigd, maar na een exposé waarin ik stelselmatig de ernstigheid en de wanhoop van mijn toestand had uitgelegd. Ofschoon het voor de toehoorders niet veel meer moet geweest zijn dan een fait divers, voelde het voor mij aan als een schakelmoment. Op het ogenblik net voor Iebe uit mijn stembanden kwam getuimeld, leek het alsof alles en iedereen stilstond. Alsof iedereen interesse had in de nakende confidentie. In werkelijkheid kon het niemand een zak schelen, natuurlijk. Geen discontinuüm in de drukte op het plein. De enige aarzeling kwam van mezelf. Het leek wel of ik een misdaad had begaan. Had ik mij, door het vernoemen van Iebes naam, op verboden terrein begeven? Had ik mij een recht toegeëigend dat me niet toekwam? Had ik Iebe ontheiligd?
Iebe is ook waar je ze niet verwacht. In de bedrijfswereld, bijvoorbeeld. Ibis hotel, om maar iets te noemen. Ik word er vrijwel dagelijks mee geconfronteerd, aangezien ik rakelings voorbij Ibis Kathedraal en Ibis Opera passeer op mijn ochtendlijke fietsrit naar de universiteit. “Ibis maakt kwaliteit tastbaar en service concreet”, zo staat te lezen op de webpagina van de hotelketen. Mooi zo. Een onderhoudsbedrijf uit het Friese Stiens, gespecialiseerd in timmerwerk, dakramen en schuttingen, heet onomwonden Iebe. Een andere expliciete verwijzing vinden bij ’s werelds bekendste veilingssite: Ebay. Met Iberia Airlines kan je naar Ibiza vliegen. Zelfs in de toponymie treffen we het fenomeen aan: in het West-Afrikaanse Guinee-Bissau ligt het dorp Iebe.
In de loop van de winter werd duidelijk dat ik mij niet op verboden terrein had begeven die avond toen ik Iebes naam pardoes liet neerploffen. Onverwacht gunstige signalen bereikten mij via radiofrequente elektromagnetische straling, wat voor gevolg had dat ik haar beeltenis nog meer voor mijn geestesoog opriep dan voorheen. Tegelijkertijd was haar naam zowat een mantra geworden. Iebe Iebe Iebe, al fluisterend boven de cursussen, zachtjes zingend voor het slapengaan. Balpennen en markeerstiften testte ik steevast uit door haar naam ermee neer te schrijven. Op elk kladblad met examenvoorbereidingen was wel ergens een Iebe te bespeuren.
Iebe. Een vrije klinker, een bilabiaal plosief, een stomme e. In een lijst met tientallen andere namen van medestudenten, zo zag ik het voor het eerst. Zonder betekenis nog. Zoals het woord ‘productiebeslissingsfactor’ voor een kind klinkt, of “zit!” voor een ongetrainde puppy. Een reeks klanken of letters, die zijn concrete invulling nog moet krijgen. In het geval van een naam zijn de betekenismogelijkheden al wat afgelijnd, maar het kan toch nog vele kanten uit. Iebe verhulde nog vele geheimen. Het kon nog om een jongen gaan. Of om een klein meisje met vette haren en een Kempense tongval, alhoewel ik er mijn geld niet op zou verwed hebben. De naam had al een zekere belofte in zich. De belofte van iets feeëriek, de belofte dat het om een bijzonder iemand gaat. De naam van de boreling drukt vaak een wens van de ouders uit. Toen heiligennamen in de mode waren, hoopten de mama en de papa dat de kleine net zo deugdzaam en godvruchtig zou worden als de heilige naar wie hij of zij genoemd werd. In september 1939 werden in Duitsland opvallend veel Sieghildes geboren, in de hoop dat het vaderland de tegenstanders met een snelle zege zou verpletteren. Tegenwoordig zijn er explicietere voorbeelden te vinden, zoals ‘Beauty’of ‘Pax’, al gaat het om uitzonderingen. Meestal heeft de esthetische factor de bovenhand ten opzichte van de verborgen wens die al dan niet in de voornaam schuilt. Vermoedelijk valt ook de keuze voor Iebe binnen deze tendens. Desondanks schuilen er talrijke betekenissen in de naam. Het is in die optiek dat ik een kleine etymologische studie heb ondernomen naar de wortels van de naam Iebe.
Iebe op google. 249000 hits. De tweede site in de lijst lijkt te zijn wat ik zoek: “Afkomst en betekenis van de voornaam Iebe”. Het heeft echter letterlijk niet veel te betekenen: naast ‘Oorsprong en betekenis’ siert een zwevend streepje. Een andere site weet meer. Dat Iebe een Friese naam is, bijvoorbeeld, die doorgaans voor jongens wordt gebruikt. Of dat het een afkorting of variant betreft van Ibelina, Ibichje, Iebeltje, IJbella of Ypke. De volgende webstek oppert een link met Ebe, dat voor ‘everzwijn’ staat. Wilde suggestie. Zou er een verband bestaan met Thisbe, de Babylonische schone? Ik heb het ooit aangedurfd haar zo te noemen. Ze vroeg zich vervolgens af wie dan haar Pyramus zou zijn. Ik heb daartoe geen ambitie. Ik woon niet naast haar, zoals de twee geliefden in het verhaal. En de mythe kent een heel tragische afloop. Vondel heeft het in zijn Herscheppinge over ‘Tisbe, een eer in het oost’. Ze komt uit het verre Westen. Zoveel overeenkomsten met Thisbe heeft ze dus niet, behoudens het feit dat ze ook mooi is.
Gaandeweg heeft het begrip Iebe aan betekenis en aan belang te gewonnen. Het begon met het horen van haar naam, en de realisatie dat zij die naam draagt. Iebe werd dat bekoorlijke meisje met het milde stemgeluid. Dat meisje met het ingetoomde accent dat haar herkomst keer op keer verraadt. Het meisje waar ik verliefd op werd. Zo verliefd dat ik het niet kon laten haar naam op te speuren in de puntenlijst van het practicum Analytische Chemie. Daar maakten ze tot mijn grote ontsteltenis gewag van een zekere Febe. De jongedame in kwestie was wel nog dezelfde gebleven. Nog steeds met de glimlach waarmee ze in staat is je in enkele seconden als in cadeaupapier in te pakken. En voor de gelegenheid met een overlangs gescheurde laboratoriummantel.
Iebe blijkt een onuitputtelijke inspiratiebron in de nomenclatuur van planten en dieren te zijn. Om te beginnen is er de Ibis, een vogel die graag met de poten in het water waadt en die een nogal vreemd gevormde snavel heeft. Het beest genoot een heilig status in het oude Egypte, en werd afgebeeld als hiëroglief. De Ibis onder de Ibissen is de Ibis ibis, in het Nederlands ook wel gekend als de Afrikaanse nimmerzat. Schuilt hier de heimelijke wens van de ouders? De wens op een kind dat nimmerzat, en dus nooit dronken is? Een beetje vergezocht misschien. Een kind naar een boom noemen, het behoort ook tot de mogelijkheden. In Iebe’s geval dan naar de Iep. Bloeit voor ze blaadjes draagt, groeit graag op steile hellingen en heeft bijwijlen last van de Iepziekte, veroorzaakt door een schimmel die overgedragen wordt door de iepenspintkever. Over spintkevers gesproken: er is er één die Ips heet in het Latijn, met name de letterzetter. Deze houdt zich fulltime bezig met het irriteren van bomen, door het bastweefsel aan te tasten. Een geliefd slachtoffer is Abies, de spar. Interessant om te vermelden: het betreft een polygame soort. Waarom zoveel Iebe in de taxonomie? Wat drijft die biologen? Zou het kunnen dat Iebe van het Oudgriekse bios (βιος) afstamt, dat ‘leven’ betekent? In dat geval lijkt de link duidelijk: Iebe staat voor het leven zelf! De biologie had dan evengoed ibiologie kunnen heten. Deze hypothese wordt bevestigd door een aantal voorbeelden uit de biochemie (of moet ik ibiochemie zeggen?). Het is met name zo dat ook wetenschappers die een meer reductionistische kijk op het leven hebben, in het geniep Iebevarianten in hun begrippen verwerken. Voorbeelden legio: van IEP (Iso-Elektrisch Punt) over Ubiquinone naar Ubiquitine.
Een naam kan, zoals ook een baksteen dat kan, plomp naar beneden vallen. Toen ik Iebe niet langer kon vasthouden, heb ik haar moeten lossen. Niet per ongeluk, maar weloverwogen. Het voorval vond plaats op de Korenmarkt, op een najaarsavond. De temperatuur was net inschikkelijk genoeg om onze consumptie buiten op een terrasje te nuttigen. Een select kransje kameraden was present op het gebeuren. De bekentenis kwam niet onaangekondigd, maar na een exposé waarin ik stelselmatig de ernstigheid en de wanhoop van mijn toestand had uitgelegd. Ofschoon het voor de toehoorders niet veel meer moet geweest zijn dan een fait divers, voelde het voor mij aan als een schakelmoment. Op het ogenblik net voor Iebe uit mijn stembanden kwam getuimeld, leek het alsof alles en iedereen stilstond. Alsof iedereen interesse had in de nakende confidentie. In werkelijkheid kon het niemand een zak schelen, natuurlijk. Geen discontinuüm in de drukte op het plein. De enige aarzeling kwam van mezelf. Het leek wel of ik een misdaad had begaan. Had ik mij, door het vernoemen van Iebes naam, op verboden terrein begeven? Had ik mij een recht toegeëigend dat me niet toekwam? Had ik Iebe ontheiligd?
Iebe is ook waar je ze niet verwacht. In de bedrijfswereld, bijvoorbeeld. Ibis hotel, om maar iets te noemen. Ik word er vrijwel dagelijks mee geconfronteerd, aangezien ik rakelings voorbij Ibis Kathedraal en Ibis Opera passeer op mijn ochtendlijke fietsrit naar de universiteit. “Ibis maakt kwaliteit tastbaar en service concreet”, zo staat te lezen op de webpagina van de hotelketen. Mooi zo. Een onderhoudsbedrijf uit het Friese Stiens, gespecialiseerd in timmerwerk, dakramen en schuttingen, heet onomwonden Iebe. Een andere expliciete verwijzing vinden bij ’s werelds bekendste veilingssite: Ebay. Met Iberia Airlines kan je naar Ibiza vliegen. Zelfs in de toponymie treffen we het fenomeen aan: in het West-Afrikaanse Guinee-Bissau ligt het dorp Iebe.
In de loop van de winter werd duidelijk dat ik mij niet op verboden terrein had begeven die avond toen ik Iebes naam pardoes liet neerploffen. Onverwacht gunstige signalen bereikten mij via radiofrequente elektromagnetische straling, wat voor gevolg had dat ik haar beeltenis nog meer voor mijn geestesoog opriep dan voorheen. Tegelijkertijd was haar naam zowat een mantra geworden. Iebe Iebe Iebe, al fluisterend boven de cursussen, zachtjes zingend voor het slapengaan. Balpennen en markeerstiften testte ik steevast uit door haar naam ermee neer te schrijven. Op elk kladblad met examenvoorbereidingen was wel ergens een Iebe te bespeuren.
Voor de allermooiste betekenis en verwijzingen hoef ik enkel maar in de Duitse literatuurgeschiedenis te grasduinen, als het me toegestaan is één enkel lettertje weg te moffelen. Het begon al in de twaalfde eeuw, bij de benedictijnse abdis en mystica Hildegard von Bingen: “Jedwede hat einen Urtrieb nach iebender Umarmung” (vrij vertaald: iedereen verlangt naar een omhelzing van Iebe). Theodor Fontane, de Duitse negentiende-eeuwse realist, verspreidde volgende wijsheid: “Die Iebe lebt von iebenswerten Kleinigkeiten” (Iebe leeft van Iebewaardige kleinigheden). Goethe formuleert het hartstochtelijker, met Sturm und Drang: “Heut ist mir alles herrlich, wenn’s nur bliebe! Ich sehe heute durchs Augenglas der Iebe”. Ten slotte laat ik Hermann Hesse aan het woord: “Glück ist Iebe, wer iebt, ist glücklich”. Iebe, een universeel thema, door velen bezongen!
Gedaan met al die gekheid om een naam. Het betreft een mooie vlag, die een nog veel mooiere lading dekt. Om het met Shakespeare te zeggen: wat we een roos noemen, zou met een andere naam net zo lekker ruiken. Ik zou net zoveel van Iebe houden mocht ze Stéphanie heten, of Beauty (godbetert!). Toch heeft Iebe mettertijd voor mij zoveel betekenissen gekregen, dat het betekenisloos zou zijn deze in een paar regels te proberen samenvatten. Het is nu afwachten wat het snelst zal evolueren: de taal of de liefde.
