Juli 2021. Veertig mensen laten het leven in Wallonië. Huizen storten in, tienduizenden mensen zitten zonder elektriciteit, kritische infrastructuur raakt beschadigd. De Vesdervallei lijkt wel een oorlogsgebied. Geen wonder dat we spreken over een waterbom. Extreem weer zoals overvloedige regenval, krachtige stormen, aanhoudende hitte en langdurige droogte is veel waarschijnlijker geworden door klimaatverandering. We kunnen er ons maar beter tegen bewapenen, zowel om verdere klimaatontwrichting te voorkomen als om ons te beschermen tegen de gevolgen die we niet meer kunnen vermijden.
Deze week komen de lidstaten van
de NAVO samen in Den Haag. Op het programma staat de intentie om de
defensiebestedingen van elke lidstaat op te trekken naar maar liefst 5% van het
BBP. Een aantal vooraanstaande economen namen in De Standaard de inefficiëntie
van zo’n uniforme norm op de korrel, als ook de aanslag die het betekent op
de toch al precaire Belgische begroting. In diezelfde krant noemde professor
Europese politiek Hendrik Vos die 5% een
knieval voor een ongemanierde bullebak. De bullebak in kwestie, Donald
Trump, voegde er intussen pesterig aan toe dat de Verenigde Staten volgens hem zelf
niet aan de norm moeten voldoen.
De gelatenheid waarmee de
Belgische regering, en in het bijzonder de N-VA, meegaat in dit verhaal wekt
verbazing. Premier De Wever beschouwt het als zijn persoonlijke missie om de
budgettaire verrotting van dit land te stoppen. Hoe een forse verhoging van het
defensiebudget in dat verhaal past is een serieus vraagteken. Bovendien kan het
quasi alleen worden bereikt door meer middelen terug naar het federale niveau
te trekken, toch niet meteen iets dat een Vlaams-Nationalist als muziek in de
oren klinkt. Toch beschouwt De Wevers partijgenoot en minister van defensie
Theo Francken die vijf procent ‘als het resultaat van
een logisch denkproces om de strijdkrachten weer sterk te maken’. Het
contrast met de weerzin om meer te investeren in klimaatmaatregelen is groot.
Toenmalig Vlaams minister Zuhal Demir (ook N-VA) benadrukte in 2021 dat de
Europese klimaatplannen ‘haalbaar
en betaalbaar’ moesten zijn, een mantra die ze de jaren erop keer op keer
herhaalde als ware het haar catchphrase in een politieke sitcom.
Intussen noemen Ludo De Brabander
(Vrede VZW), Bert Engelaar (ABVV) en Ann Vermorgen (ACV) de nieuwe NAVO-norm
een potentiële ‘vernietiging
van onze welvaartstaat’. De wereld heeft volgens hen vooral nood aan
samenwerking om echte planetaire bedreigingen, waaronder klimaatverandering, af
te wenden. Een opiniestuk vanuit het
linkse middenveld zal wellicht weinig indruk maken op onze centrumrechtse
regering. Bovendien lijkt het erop dat we de 5% maar moeilijk zullen ontlopen.
Misschien moeten we het geweer van schouder veranderen: met een beetje
Realpolitik kunnen we er misschien in slagen om ook klimaatuitgaven in de
NAVO-norm onder te brengen? Tenslotte kon NAVO-secretaris-generaal al op sluwe
wijze bekomen dat 1.5% mag worden besteed aan ‘defensiegerelateerde’ uitgaven
waaronder infrastructuurwerken, veiligheid en cybersecurity.
Ook klimaatverandering is
defensiegerelateerd. De Nederlandse journalist van de Groene Amsterdammer
Casper Thomas wees er in 2021 op dat zelfs de toenmalige Amerikaanse nationale
veiligheidsraad klimaat als ‘grootste existentiële
dreiging’ bestempelde, onder meer omdat klimaatverandering de kans op
conflicten verhoogt. Onder de nieuwe machtshebbers in Washington is men hier
ongetwijfeld op teruggekomen, maar dat neemt niet weg dat die dreiging wel
degelijk reëel is. Zelfs onze eigen strijdmachten zijn doordrongen van dit
idee. Defensie publiceerde in 2023 een
klimaatstrategie waarin het stelt dat het leger moet evolueren om in de
nieuwe klimaatomstandigheden haar opdrachten en taken, inclusief als ‘laatste
schild der natie’, effectief te kunnen invullen. In datzelfde document wordt
gesteld dat de NAVO klimaatverandering als een bepalende uitdaging van onze
tijd ziet, met een grote impact op de geallieerde veiligheid. Het Belgische
leger bood overigens directe steun aan de slachtoffers van de overstromingsramp
in 2021.
Er is nog een andere link tussen
klimaat en defensie. Meer middelen om de klimaattransitie te versnellen kunnen
ons helpen om onze afhankelijkheid van Russisch gas nog verder te verminderen.
Uit de verkoop van dat gas en andere fossiele brandstoffen wordt Vladimir Poetins
oorlogskas gespijsd. Andere fossiele brandstoffen kopen we dan weer aan bij
regimes die mensenrechten niet bepaald genegen zijn, waaronder Saudi-Arabië.
Meer investeren in koolstofvrije energie verhoogt dus de strategische
onafhankelijkheid van Europa, iets wat uiteindelijk ook onze veiligheid ten
goede komt.
Als we 5% van het BBP willen
besteden aan defensie, is het misschien ook niet slecht om eens stil te staan
bij de impact van klimaatverandering op dat bruto binnenlands product. In 2020 becijferde de
Vlaamse onderzoeksinstelling VITO dat de totale kosten van
klimaatverandering zullen oplopen tot ongeveer 9,5 miljard euro per jaar. Klimaatverandering
leidt dus tot aanzienlijk welvaartsverlies, het gevolg van stijgende
temperaturen, hittestress, droogte, extreme neerslag, overstromingen en de
stijging van de zeespiegel. De Europese commissie stelde vorig jaar dat de
klimaatimpact het BBP
van de Europese Unie met 7% kan doen afnemen tegen het einde van deze eeuw.
Europese lidstaten hebben dan minder geld te besteden aan sociale zekerheid,
onderwijs, gezondheidszorg, maar dus ook aan defensie. Het mag duidelijk zijn:
klimaatverandering is een kwestie van landsverdediging.
