dinsdag 21 maart 2017

Leven met Trump

9 november, de vroege ochtend. Versuft kijk ik op de wekker: 4 uur. Over de Atlantische plas lopen de resultaten van de presidentsverkiezingen binnen. Ik grijp naar mijn smartphone. Het ondenkbare dreigt te gebeuren: Trump ligt voor op Clinton in cruciale staten als Florida en North-Carolina.  Slapen zal deze ochtend niet meer lukken. Ook in rustbeltstaten als Michigan, Ohio en Pennsylvania moet Clinton het onderspit delven. Mijn ouders, schoonbroers en zussen liggen er ook wakker van: het drama wordt duchtig besproken op WhatsApp, als een koor dat commentaar geeft bij een klassiek treurspel. Na mijn ontbijt haast ik me naar de bushalte met mijn koffertje. De mensen op de bus kijken droevig, net als de mensen op de trein. Wellicht het milde leed die een alledaagse werkdag met zich meebrengt, maar ik spiegel mijn eigen Trumptreurnis in de gezichten van deze pendelaars. We zijn in een andere wereld wakker geworden.



Weken aan een stuk volgde ik de campagne op de voet. Ik analyseerde de polls, bekeek de debatten integraal en bezocht de belangrijkste Amerikaanse nieuwswebsites. Het is niet de eerste keer dat ik te kampen had met een verkiezingsverslaving, maar deze keer had ik het erg te pakken. Het was een vuile campagne: de drek vloog meermaals in beide richtingen, hoewel de republikeinse kandidaat, Donald J. Trump, het wel erg bruin bakte. De ene belediging volgde de andere op. Vrouwen, Mexicanen, mensen met een beperking, minderheden allerhande, oorlogshelden, gerespecteerde senatoren: allemaal moesten ze het ontgelden. Zijn democratische tegenkandidate zag hij het liefst achter de tralies verdwijnen. Toen een oude video aan de oppervlakte kwam waarin hij opschept over seksueel overschrijdend gedrag dacht ik dat het over en uit zou zijn. Er zijn Pol Vandendriessches die voor minder uit een verkiezingsrace zijn gestapt of gedwongen. De wereld keek met ongeloof, maar ook met een zekere geamuseerdheid, naar de strapatsen van de miljardair. Na de campagne zouden we wel ontwaken uit deze vreemde droom. Na deze hoogmis moddergooien zou het machtigste land ter wereld eindelijk geleid worden door een vrouw. Niet dus.

Ik ben op weg naar de Palts in Duitsland, om mijn kennis en kunde in optimalisatiemodellering aan te scherpen op een programmeercursus. Een serie treinen brengt me achtereenvolgens naar Brussel, Keulen, Frankfurt, Mannheim en Frankenthal. Een buurttrein brengt me naar het dorpje Herxheim. Met mijn trolley wandel ik de heuvel op. De wijngaarden schitteren in de novemberzon. De bladeren zijn goudgeel gekleurd, de druiven reeds geoogst. Na een goed halfuur kom ik toe in het hotel in het volgende dorp, Weisenheim am Berg. De cursisten zitten in een vergaderzaaltje achter de receptie. Al snel word duidelijk dat er slechts drie deelnemers zijn voor de gevorderde cursus, mezelf ingerekend. De lesgever, Herr K., is een oudere man met een opvallend kapsel: een grijs carréetje dat steil tegen zijn slapen lijkt geplakt. Het gezicht dat door het haar wordt omkaderd wordt verder opgeleukt door een groteske ziekenkasbril en een gebit dat duidelijk de strijd verliest tegen de tand des tijds.

Terug naar die andere man met een opmerkelijk kapsel. Diegenen die hem een presidentieel karakter aanmaten eens hij het ambt zou betreden sloegen de bal mis. Zijn overwinningstoespraak op verkiezingsavond was naar zijn doening redelijk verzoenend, maar na een hallucinante persconferentie twee weken voor de inauguratie wordt duidelijk dat we weinig presidentieels van de man moeten verwachten. De aanwezige media worden te kakken gezet als ‘Fake news’, een term die weken ervoor voor het eerst opdook om te verwijzen naar valse nieuwsberichten die in het voordeel van Trump speelden. Trump kaatst de bal terug: kranten, televisiezenders en nieuwswebsites die hem bekritiseren worden als Lügenpresse weggezet. Een maand ver in zijn presidentschap worden kritische journalisten door zijn acolieten uitgesloten bij een persbriefing. De zogenaamde leider van de vrije wereld heeft een duidelijke boodschap voor autoritaire figuren: snoer ze gerust de mond, die kritische journalisten. Daar staat tegenover dat de media niet helemaal vrijuit gaat bij deze crisis van de liberale democratie. Trump, die bekend is geworden als realityster, weet perfect hoe hij de persjongens moet bespelen. ’s Ochtends lost hij enkele controversiële tweets, die meteen door journalisten worden opgepikt en besproken, als Pavlovhonden met het water in de mond bij de verwachting eten te krijgen. Zelf kan ik het ook niet laten om rond drie uur in de namiddag Belgische tijd een kijkje te nemen op het twitterprofiel van Donald. Het heeft iets verslavend. Trump gebruikt Twitter meer en meer als afleidingsmanoeuvre: als zijn entourage in het nauw wordt gedreven door haar banden met het Russische regime, gebruikt hij het medium om Obama te beschuldigen van spionage. Een inflammatoire bewering die direct de Headlines domineert, en later staalhard wordt ontkend door de inlichtingsdiensten. Ook triviale Trumptweets, zoals deze over de nieuwe presentator van realityshow ‘the Apprentice’, worden duchtig besproken in de pers. Als Trump aas uitgooit, bijten de journalisten. Rob Wijnberg van de Correspondent verwoordt treffend dat de journalistiek haar verantwoordelijkheid niet mag ontlopen[1]:

Nieuws produceert dagelijkse verontwaardiging, maar zelden duurzaam verzet. Nu Donald Trump een regelrechte aanval op deed democratie heeft ingezet, zal de journalistiek fundamenteel anders te werk moeten gaan. Laat journalisten de historici voor zijn en de geschiedenis opschrijven  voordat zij zich herhaalt.


Tijdens de eerste cursusdag wordt duidelijk wat aan de grondslag ligt van de tandproblemen van Herr K: het heerschap blijkt een uitzonderlijke voorliefde te hebben voor ongegist druivensap en zoete gebakjes. Beiden worden ter beschikking gesteld van de cursisten. Ook lunch en diner zijn bij de cursusprijs inbegrepen. Het ideale moment om kennis te maken met de lesgever en de andere deelnemers. De ene is een olierijke Katarees die promoveert aan de London School of Economics: een vriendelijke man met een grenzeloze appetijt. De andere is een verlegen Vietnamese dame die doctoreert aan de universiteit van Bonn. Na het uitwisselen van de gebruikelijke beleefdheden duw ik het conversatie in de richting van de Amerikaanse presidentsverkiezingen, bij wijze van gesprekstherapie ter verwerking van het collectieve trauma. Tot mijn grote verbazing begint Herr K. de loftrompet te steken overTrump. Hij begint met hem een bovenmaatse intelligentie toe te meten. Trump is erg gefortuneerd, dus moet hij wel slim zijn, zo gaat de redenering. Ten tweede moeten we ons niet bemoeien met wat het Amerikaanse volk beslist heeft. Ten derde is Trump een eerlijk man en Clinton een pathologische leugenaarster. Ik verslik me net niet in mijn Kürbissuppe.

Als er iemand een pathologische leugenaar is, dan wel Donald Trump. Een leugenaar en een gevaarlijke narcist. Dat bleek al daags na zijn inaugurale donderpreek. Leugens over de grootte van de massa die zijn inauguratie bijwoonde, leugens over verkiezingsfraude, en zelfs leugens over het weer. Hij beweert dat een (goddelijke?) zonnestraal vanachter het wolkendek tevoorschijn kwam op het moment dat hij het spreekgestoelte beklom, terwijl het in werkelijkheid onophoudelijk regende. De dag dat de Women’s March het verzet tegen het nieuwe regime inluidt, met veel meer volk dan daags ervoor op de inauguratie, maakt de wereld kennis met zijn woordvoerder Sean Spicer. Op zijn eerste persconferentie blaft hij het aanwezige journaille af en lanceert hij zijn eerste leugen: een makkelijke falsifieerbaar statement over een vermeende recordopkomst voor de inauguratie. Er zouden nog vele onwaarheden volgen. De Amerikaanse politiek is ontaard tot een web van leugens, met Trump als grofgebekte spin in het midden.



Terwijl mijn medecursisten zich diplomatisch afzijdig houden, heeft mijn weerwerk weinig effect op Herr K. Ik hou wel van een knetterende politieke discussie, maar met anderhalve cursusdag voor de boeg kan het gesprek beter naar een rustiger vaarwater worden geleid. Misschien kunnen we het over onderzoek hebben. Ik doe een kort inleidend praatje over externaliteiten van intensieve veeteelt, zoals vermesting en methaanemissies. Herr K. trekt zijn neus op en kijkt me afkeurend aan. Hij gelooft niet in antropogene klimaatverandering. Een wetenschapper (een astronoom nota bene) die de klimaatrecords die we nu waarnemen[2] volledig toeschrijft aan natuurlijke fluctuaties. Ik verslik me bijna in mijn Sauerkraut. Daar stopt het niet. Hij gelooft ook niet in externe kosten van milieuvervuiling. Hij gelooft niet dat de overheid corrigerend moet optreden bij marktfalen. Hij verwerpt elke vorm van belastingen.

Herr K. zou zo kunnen dienen in het kabinet van Trump. Klein minpuntje: hij is geen miljardair. Minister van Buitenlandse Zaken Rex Tillerson, de ex-CEO van oliegigant Exxonmobil, en onderwijsminister Betsy DeVos zijn slechts twee voorbeelden van puissant rijke regeringsleden. De president heeft zich omringd door een team van klimaatontkenners, creationisten, grootkapitaalverdedigers en kleptocraten. Vele kiezers hebben voor Trump gestemd vanuit de legitieme bezorgdheid dat ze te weinig zijn gehoord door Washington, en vanuit de vaststelling dat de globalisering van de economie hen meer kwaad dan goed heeft gedaan. Het resultaat van hun stem is een regering die verregaande belastingverlagingen doorvoert voor de allerrijksten, de ziekteverzekering voor miljoenen mensen onbetaalbaar maakt en de bescherming van het leefmilieu drastisch terugschroeft. Intussen wordt de gewone man ingepeperd dat de natie bedreigd wordt door externe krachten. Een muur moet Mexicaanse ‘bad hombres’ tegenhouden. Een inreisverbod voor mensen uit zes moslimlanden, onder het mom van nationale veiligheid, is de facto discriminatie op basis van religie. Het spreekt voor het justitieel apparaat van de Verenigde Staten dat dit laatste voorlopig werd opgeschort. Hoewel de betrokken rechters worden geïntimideerd, lijkt het systeem van ‘Checks and Balances’ stand te houden. Ook Russische inmenging in het verkiezingsproces en mogelijke collusie tussen Poetintrawanten en Trumpvertrouwelingen wordt onderzocht, zowel door inlichtingsdiensten als door een parlementaire commissie.

Onze lesgever ziet de wind ook in eigen land de goede kant opwaaien. Angela Merkel is naar zijn mening een zwakke leider, haar sociaaldemocratische uitdager Martin Schulz een clown. Alternative für Deutschland (AfD) draagt zijn voorkeur weg en doet het die dagen goed in de peilingen. Le Pen en Wilders weet hij ook wel te pruimen, terwijl de Europese Unie van hem op de schop mag. “Ieder voor zich”: dat is een leuze waar Herr K. zich in kan vinden. Trump ziet de Europese Unie eveneens het liefst als een kaartenhuisje in mekaar zakken, een standpunt dat hem vermoedelijk in het oor is gefluisterd door zijn Britse kompaan Nigel Farage. Intussen is de populistische golf tot staan gebracht in Oostenrijk en Nederland. De belangrijkste verkiezingen voor Europa komen er echter nog aan: de Franse presidentsverkiezingen in de lente en de Duitse bondsdagverkiezingen in het najaar. Dezelfde ingrediënten zijn aanwezig als deze die op het aanrecht lagen voor de Brexit- en Trumpverkiezing vorig jaar: angst over migratie en economische onzekerheid, gekruid met een veelvoud aan valse nieuwsberichten die zich viraal voortplanten via sociale media. Meer dan ooit is het van tel dat politici het belang van Europese eenheid in de verf zetten, en in het licht van autoritaire figuren als Erdogan en Poetin aan onze buitengrenzen, het belang van waarden als tolerantie en persvrijheid.



Nadat het hoofdgerecht is geserveerd hebben we het over specialiteiten van de streek: friszure witte wijnen en stevige vleesgerechten. Als de gespreksstof dreigt uitgeput te raken heeft Herr K. nog een interessant weetje klaar: Friedrich Trump, de grootvader van Donald, migreerde uit het dorpje Kallstadt, amper twee kilometer van de cursuslocatie vandaan, naar de Verenigde Staten. Plots overvalt me het gevoel dat ik niet op programmeercursus, maar op Trumpbedevaart ben. Als ik twee dagen later op de trein naar huis zit overdenk ik wat me zal bijblijven van de afgelopen opleiding: een aantal tricks en strategieën om efficiënt optimalisatieproblemen op te lossen, maar ook hoe te overleven in het tijdperk van Trump. Eén woord: verzet.



[2] https://www.theguardian.com/environment/2017/mar/21/record-breaking-climate-change-world-uncharted-territory
op

Geen opmerkingen:

Een reactie posten